Dolny Śląsk dziedzictwo sakralne, Informatory przewodniki
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Dziedzictwo sakralne
na Dolnym
Śląsku
Dziedzictwo sakralne na Dolnym Śląsku
Dolnośląska droga św. Jakuba
z Dolnego Śląska do Santiago de Compostella – Szlak z muszlą
Dolnośląskie szlaki pielgrzymkowe
Pielgrzymowanie na Dolnym Śląsku ma wielo-
wiekowe tradycje. Dawniej miało ono wyłącz-
nie religijny charakter. Współczesność stwarza
możliwość bycia jednocześnie i pielgrzymem
i turystą. Wędrując dolnośląskimi szlakami war-
to pamiętać, że podążamy prastarymi ścieżkami,
stąpamy śladami milionów ludzi, którzy przed
nami szli tędy niosąc do świętych miejsc swe
prośby, smutki, podziękowania. Każdy z nich na
szlaku zostawił cząstkę siebie, tworząc niepo-
wtarzalną atmosferę drogi i świętych miejsc.
Są na Dolnym Śląsku miejsca, w których
krzyżują się szlaki pielgrzymkowe. Krzeszów,
Świdnica, Jawor, Trzebnica, Ząbkowice Śląskie,
Henryków… Tu powstawała historia i tradycja,
tu kształtowała się polska państwowość i tożsa-
mość narodowa.
A pomiędzy nimi wspaniała sudecka przyroda:
górskie krajobrazy, ukwiecone łąki, malownicze
pola, zaciszne wsie i małe spokojne miasteczka.
Wędrówka dolnośląskimi szlakami pielgrzymko-
wymi to najlepsze lekarstwo na wypalenie za-
wodowe, wszechobecny stres i szybkie tempo
współczesnego życia.
Bolesławiec
Celem pielgrzymek drogą św. Jakuba jest ka-
tedra w Santiago de Compostella w Hiszpa-
nii, gdzie według legendy pochowany jest
św. Jakub. Ok. 44 roku św. Jakub Apostoł
został ścięty mieczem na rozkaz Heroda
Agrypy, stając się tym samym pierwszym
męczennikiem wśród apostołów. Według le-
gendy jego ciało zostało przewiezione łodzią
do Hiszpanii i pochowane w miejscu, gdzie
dziś znajduje się miasto – Santiago de Com-
postella. Nad grobem wybudowano kaplicę,
a później wspaniałą katedrę, która stała się
celem pielgrzymek wiernych z całej średnio-
wiecznej Europy. Istniejąca od ponad 1000 lat
droga św. Jakuba jest jednym z najstarszych
i najważniejszych chrześcijańskich szlaków
pielgrzymkowych (pierwsze udokumentowa-
ne przybycie pielgrzyma miało miejsce w 950
roku). Jej cechą szczególną jest fakt, że nie
ma jednej drogi pielgrzymki, a uczestnicy
mogą dotrzeć do celu wieloma różnymi tra-
sami. Od średniowiecza począwszy główną
osią drogi św. Jakuba była Via Regia, czyli
droga królewska, której budowę zapoczątko-
wały wojska rzymskie, i która w późniejszych
czasach przekształciła się w historyczny trakt
handlowy łączący Hiszpanię z Rosją. Pielgrzy-
mi w drodze do Santiago de Compostella
docierali do tego traktu mniejszymi – polnymi
i leśnymi drogami, przy których jak grzyby po
deszczu wyrastały kaplice, kościoły, gospody
i noclegownie.
Dolny Śląsk zaprasza. Zobaczcie to sami.
Bolesławiec
Pielgrzymowanie w wiekach średnich miało
głównie charakter religijny: umocnienie wiary,
odbycie pokuty, zanoszenie próśb o uzdrowie-
nie lub w celach dziękczynnych. Pielgrzymo-
wali wielcy tamtego świata (Karol Wielki,
Lubań
3
Dziedzictwo sakralne na Dolnym Śląsku
1
Jakubów
2
Izabela Kastylijska, św. Ignacy Loyola), ale
i nieprzebrane rzesze ludzi uboższych stanów.
W czasach rozkwitu ruchu pielgrzymkowego,
w XIV wieku, każdego roku szlakiem przecho-
dziło ponad milion osób. Z Polski pielgrzymo-
wali Radziwiłłowie i Jakub Sobieski – ojciec
króla Jana III Sobieskiego, zwycięzcy spod
Wiednia.
3
Grodowiec
4
5
Prochowice
Malczyce
6
5
6
7
4
7
8
Grzybiany
3
8
6
2
11
9
10
5
4
3
Olszyna
Biedrzychowice
Mirsk
2
Lubomierz
Papież Jan Paweł II odwiedził Santiago de
Compostella dwukrotnie. Po jego wizycie
w 1982 roku Rada Europy uznała drogę św.
Jakuba za szlak o szczególnym znaczeniu dla
kultury kontynentu, a w 1987 roku – za Euro-
pejski Szlak Kulturowy. Od 1993 roku droga
jest wpisana na listę światowego dziedzictwa
UNESCO.
Świeradów Zdr.
1
1
Sobieszów
Stare
Bogaczowice
Szczawno Zdr.
Łagiewniki
Krzeszów
Wambierzyce
Kamieniec Ząbkowicki
Trasa 1
Głogów
Przez Dolny Śląsk przebiegają trzy różne od-
cinki drogi św. Jakuba.
Trasa 1
rozpoczyna
się Głogowie i wiedzie przez Grodowiec do
wsi Jakubów, gdzie w 1376 roku wybudo-
wano z kamieni polnych gotycki kościół św.
Jakuba. Świątynia i bijące nieopodal cudow-
ne źródło przyciągały i przyciągają w dalszym
ciągu wielu wiernych. Od Jakubowa trasa
prowadzi dalej przez Lubań, Nowogrodziec,
Pogorzeliska i Polkowice do Tomaszowa Bo-
lesławieckiego i Bolesławca, gdzie znajdują
Trasa 2
Trasa 3
Góra
Igliczna
się trzy zabytkowe kościoły poświęcone Naj-
świętszej Marii Pannie.
pielgrzymi wędrują przez Legnicę i Legnickie
Pole do cysterskiego Lubiąża. Trasa kończy
się w Złotoryi ścieżką medytacyjną ku czci
św. Jadwigi. Najkrótsza
trasa 3
ma swój
początek w Jeleniej Górze z górującymi nad
miastem wieżami kościołów św. Krzyża oraz
św. Erazma i Pankracego. Trasa ta wiedzie
pielgrzymów przez Lubomierz i Biedrzychowi-
ce do Lubania.
Trasa 2
rozpoczyna się w Oławie, skąd
wiedzie do wrocławskiej katedry św. Jana
Chrzciciela i Kościoła św. Marcina, od lat
związanego z wrocławskim środowiskiem
artystycznym. Kolejnym przystankiem jest
kościół św. Zo
fi
i w Grzybianach, a następnie
Grodowiec
Grodowiec
Wrocław
Złotoryja
4
5
Dziedzictwo sakralne na Dolnym Śląsku
Szlak Cysterski na Dolnym Śląsku
Cystersi to formacja zakonna powstała we
francuskiej Burgundii już pod koniec XI wieku
i w związku z tym uważana za jeden z najstar-
szych zakonów na świecie. Za czasów opata
Bernarda (późniejszego świętego) zakon prze-
żywał rozkwit, co wyraziło się m.in. w ekspan-
sji cysterskich idei na całą katolicką Europę.
Na Dolnym Śląsku cystersi osiedlili się dzięki
staraniom księcia Bolesława Wysokiego,
wnuka Bolesława Krzywoustego. Dzięki nie-
mu właśnie w 1163 roku w Lubiążu zostało
utworzone pierwsze opactwo tego zakonu
w regionie. Jest to największy i najbardziej
Lubiąż
Lubomierz
Szlak św. Jakuba oznaczony jest muszlami
i żółtymi strzałkami. W Polsce jednak nie uda-
ło się ujednolicić ich wzoru i dlatego niektóre
szlaki oznakowane są białą muszlą z czerwo-
nym krzyżem-mieczem, a inne – muszlami
koloru żółtego.
z różnorodnych, oryginalnych i pięknie zdo-
bionych wyrobów ceramicznych. Zboczywszy
nieco z trasy w pobliżu Brzegu w kierunku Ma-
łujowic obejrzeć można wiejskie kościoły ze
średniowiecznymi malowidłami – tzw. szlak
polichromii brzeskich. Będąc w Środzie Ślą-
skiej nie sposób ominąć jej słynnego złotego
skarbu – imponującej kolekcji średniowiecz-
nych monet i klejnotów monarchów czeskich
(znalezionej przypadkiem w 1985 i 1988 roku
podczas prac budowlanych). A stąd już blisko
do Muzeum Kargula i Pawlaka w Lubomierzu
– miasteczku, w którym nakręcono kultową
polską trylogię komediową.
Na jakubowym szlaku na pielgrzymów cze-
ka moc atrakcji – muzeów, zabytkowych
obiektów sakralnych, niepowtarzalnych dzieł
sztuki, a nade wszystko możliwość obco-
wania z przyrodą i malowniczymi pejzażami
dolnośląskiej ziemi. Po drodze, w Głogowie,
warto obejrzeć różowy Most Tolerancji.
W Bolesławcu fascynuje przejeżdżających
najdłuższy w Polsce wiadukt kolejowy nad
doliną rzeki Bóbr. To niezwykłe osiągnięcie
myśli technicznej jest jednocześnie ażuro-
wym dziełem sztuki. Bolesławiec słynie też
Każdy, kto wędruje szlakiem oznakowanym
muszlą, ma nie tylko okazję do duchowych
przeżyć, ale też do bliskiego obcowania z hi-
storią i wspaniałościami Dolnego Śląska.
Lubiąż
reprezentacyjny zespół obiektów cysterskich
w tej części Europy. Z powodu swoich im-
ponujących rozmiarów oraz usytuowania na
niewielkim wzniesieniu nad rzeką Odrą widać
go doskonale z daleka. Swój obecny wygląd
opactwo zawdzięcza przebudowom i moder-
nizacjom przeprowadzonym w XVII i XVIII wie-
ku. Trudno powiedzieć, co zadziwia bardziej
w barokowym przepych sal: lustra i zdobienia
ścian czy też lśniące marmurowe mozaiki
podłogowe. W skład kompleksu wchodzą Pa-
łac Opacki z jadalnią, Salą Książęcą, biblioteką
i refektarzem letnim oraz kościół Najświętszej
Marii Panny.
Jelenia Góra
Lubiąż
6
7
Dziedzictwo sakralne na Dolnym Śląsku
Lubiąż leży dokładnie pośrodku szlaku cyster-
skiego. Stąd szlak ciągnie się na wschód – do
Trzebnicy, dalej na południe – do Świdnicy,
Henrykowa i Kamieńca, a także na zachód
– do Legnicy, Jeleniej Góry i Barda, by zakoń-
czyć się w Krzeszowie.
W Trzebnicy w 1202 roku książę Henryk Bro-
daty na prośbę swej żony Jadwigi, późniejszej
świętej, ufundował pierwszy na Dolnym Ślą-
sku klasztor żeński – dla mniszek cystersek,
przybyłych z Bambergu. Od 1267 roku, kiedy
to śląską księżnę ogłoszono świętą, jej grób
w trzebnickiej bazylice jest celem pielgrzy-
mek z Polski, Niemiec i Czech. Ten romański
kościół wielokrotnie przebudowywano, by
w XVIII wieku nadać mu barokowy wystrój,
który można podziwiać do dziś.
Henryków
Ta kże w wystroju wnętrz opactwa w Henryko-
wie niewiele zostało romańskich detali. A to
właśnie tu w latach 1268–73 opat Piotr spisy-
wał kronikę klasztorną, w której po raz pierw-
szy zostało zapisane zdanie w języku polskim,
które brzmi: „Day ut ia pobrusa, a ti poziwai”
(Daj, niech ja pomielę, a ty odpoczywaj). Za-
konnik uwiecznił słowa, jakie powiedział do
swej żony chłop ze służby klasztornej (kronika
ta, zwana „Księgą Henrykowską” znajduje
się obecnie w Muzeum Archidiecezjalnym
we Wrocławiu). Podobnie jak inne budowle
cysterskie kościół przyklasztorny wielokrotnie
przebudowywano, a w XVII wieku zmoderni-
zowano zgodnie z barokową modą. Zawieru-
chy wojenne przetrwał w stanie praktycznie
nienaruszonym. Wśród różnych barokowych
dzieł i detali szczególną uwagę przykuwają
wspaniałe stalle, których wykonanie zajęło
nieznanym mistrzom 150 lat. W kaplicy św.
Magdaleny znajduje się Mauzoleum Piastów
Ziębickich z jednym z najstarszych w Polsce
gotyckich podwójnych nagrobków – księcia
Bolka I i jego żony Jutty.
Henryków
Burzliwe były dzieje osadzenia cystersów
w Kamieńcu Ząbkowickim. Na początku
XIII wieku stanął tam klasztor augustianów,
ufundowany przez biskupów wrocławskich.
W 1240 roku, na skutek wewnętrznych prob-
lemów w zakonie augustianów, placówka
w Kamieńcu uległa likwidacji. W takich to
okolicznościach Kamieniec przejęli cystersi.
Wrocławscy augustianie próbowali odzyskać
klasztor siłą usuwając cystersów i ponownie
osadzając w Kamieńcu swego prepozyta.
To rozzłościło biskupa wrocławskiego do
tego stopnia, że rzucił klątwę na sprawców
najazdu. Ostatecznie spór rozstrzygnął le-
gat papieski, oddając klasztor w wieczyste
użytkowanie cystersom. Cysterski kościół
w Kamieńcu Ząbkowickim również zmienia-
no w dobie baroku (ok. 1700 roku). Wielkich
zniszczeń w klasztorze i kościele dokonał po-
żar w 1817 roku. Dziś pocysterska świątynia
jest kościołem para
fi
alnym.
Kamieniec Ząbkowicki
Trzebnica
Henryków
Kamieniec Ząbkowicki
8
9
[ Pobierz całość w formacie PDF ]