Dolny Śląsk podziemia, Informatory przewodniki
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Podziemny
Dolny Śląsk
Podziemny Dolny Śląsk
1. Podziemia pod zamkiem Książ
Położenie
Powiat: wałbrzyski
Gmina: Wałbrzych
Zamek znajduje się w granicach Wałbrzycha,
na terenie Książańskiego Parku Krajobrazowe-
go. Jest jednym z elementów Szlaku Zamków
Piastowskich.
części zamku. Po wojnie odkryto także dwa
tunele wjazdowe do podziemi, co – według
niektórych badaczy – świadczy o zamierze-
niach poprowadzenia do zamku podziemnej
linii kolejowej.
Współczesność:
Według jednych hipotez podziemny kompleks
pod zamkiem Książ przygotowywany był pod
nową kwaterę główną Hitlera. Według innych
miało się tu znajdować potężne centrum do-
wodzenia dla kompleksu podziemnych fabryk
i laboratoriów, zajmujących się badaniami nad
Rys historyczny
Dzieje Zamku Książ były bardzo burzliwe.
W ciągu wieków wielokrotnie zmieniał on
właścicieli, by wreszcie w 1509 roku stać się
własnością jednego z najbogatszych rodów
śląskich – Hochbergów. W ich władaniu po-
został do czasów II wojny światowej, kiedy to
barokowa rezydencja wraz z przyległymi ob-
szarami otoczono zasiekami z drutu kolczaste-
go, a wewnątrz Zamku rozpoczęły się prace
budowlane (1943 rok). Akcja była prowadzo-
na w ramach Operacji Riese (niem.: Olbrzym)
i otrzymała kryptonim Brabant 1.
W skale pod zamkiem wykuto sieć korytarzy,
mających długość prawie 900 metrów i się-
gających 50 metrów w głąb. Z podziemnego
labiryntu na powierzchnię wiódł centralny
szyb transportowy, a osobnymi windami
można się również dostać do barokowej
7
1
nowymi rodzajami broni. Obie hipotezy są
równie prawdopodobne. Istnieją bowiem hi-
storycznie potwierdzone zeznania świadków,
według których Hitler wielokrotnie dawał
wyraz swej fascynacji bronią bakteriologiczną
i elektroniczną wysokich częstotliwości. Obie
w domyśle miały służyć zniszczeniu wrogów
Führera i czystej rasy nordyckiej.
Tuż przed nadejściem wojsk radzieckich tunele
zostały zaminowane. Do niektórych korytarzy
można się było dostać jeszcze w 1947 roku,
lecz niedługo potem strefy wlotów zostały
zasypane.
Od tego czasu zagadkowe podziemne tune-
le pod zamkiem Książ poruszają wyobraźnię
i budzą emocje. Poszukiwacze skarbów są
przekonani, że to tam właśnie została ukryta
zaginiona Bursztynowa Komnata, albo co naj-
mniej dzieła sztuki i kosztowności zrabowane
przez hitlerowców na terenie Dolnego Śląska.
Jak dotąd nie udało się ustalić, co tak na-
prawdę jest za zwałami ziemi zagradzającymi
wejście do podziemnych tuneli.
5
12
2
3
4
13
6
11
10
9
8
Kontakt:
Piastów Śląskich 1, 58-306 Wałbrzych
tel. +48 74 6643800, fax +48 74 6643850
e-mail: marketing@ksiaz.walbrzych.pl
www.ksiaz.walbrzych.pl
tekst: Katarzyna Piątkowska
projekt: Orfin studio
zdjęcia: Archiwum DOT
3
Podziemny Dolny Śląsk
2. Podziemne Miasto Osówka w Głuszycy
3. Sztolnie w Walimiu
Położenie
Powiat: wałbrzyski
Gmina: Walim
Współczesność
Podziemna trasa turystyczna w Walimu wie-
dzie przez wydrążone w skale wielkie hale,
niskie bunkry wzmocnione żelbetonem i dłu-
gie korytarze. W części naziemnej zobaczyć
można pozostałości infrastruktury niezbędnej
do funkcjonowania podziemi, tj. obozy, war-
sztaty, magazyny, fundamenty kruszarek, be-
toniarek i kompresorów wtłaczających świeże
powietrze do sztolni. Zwiedzając tajemnicze
korytarze wypada wspomnieć tysiące istnień
ludzkich, które pochłonęła ta budowa.
Rys historyczny
Od 1943 roku w rejonie Gór Sowich Niemcy
prowadzili prace budowlane pod kryptoni-
mem „Riese” (niem.: olbrzym). Prace były za-
krojone na szeroką skalę i obejmowały budo-
wę kompleksów „Rzeczka”, „Jugowice Górne
– Jawornik”, „Włodarz”, „Osówka”, „Soboń”,
„Sokolec – Gontowa” i „Książ”. Sztolnie i hale
drążono typowymi metodami górniczymi: do
najwyższej tajności. Co do celu badacze nie są
zgodni. Według jednych miała to być tajna kwa-
tera Adolfa Hitlera. Inni upierają się, że w wy-
kuwanych w skale ogromnych halach odbywać
się miała produkcja tajnej broni. Naziemna część
budowli, stanowiąca wyloty szybów wentyla-
cyjnych i wyjść awaryjnych jest zmyślnie ukryta
w pagórkach i zieleni okolicznego lasu. Wykorzy-
stano do nich najnowocześniejsze, innowacyjne
materiały, jak np. siatki maskujące z pierwszych
tworzyw sztucznych. Dziś pozostałości tych sia-
tek można oglądać wewnątrz podziemnych hal.
Położenie
Powiat: wałbrzyski
Gmina: Głuszyca, Góry Sowie
Rys historyczny
Prace budowlane rozpoczęto w 1943 roku,
a wykorzystywano do nich robotników przymu-
sowych i więźniów z obozu koncentracyjnego
Ross-Rosen. Wielu z nich już nigdy nie ujrzało
światła dziennego; zmarli z wyczerpania kator-
żniczą pracą przy wykuwaniu ogromnych hal
w twardej skale. Dzienna racja pokarmowa
była tak mała, że nawet najsilniejsi więźniowie
szybko opadali z sił. Akcja była częścią projektu
„Riese” (niem.: Olbrzym) i objęto ją klauzulą
Współczesność
Trasa turystyczna jest przewidziana na około
godzinę. Zwiedzający przechodzą przez ogrom-
ne hale kilkunastometrowej wysokości oraz
mniejsze pomieszczenia, wylane betonem,
w charakterze podobne do bunkrów. Eksponaty
to głównie pamiątki po robotnikach przymu-
sowych i więźniach: cynowe kubki, wygięte
sztućce, obtłuczone naczynia. Są tu też hełmy,
łuski i fragmenty ubrań. Trasa wiedzie do dwóch
charakterystycznych obiektów o umownych na-
zwach „Kasyno” i „Siłownia”. „Kasyno” posiada
otwory okienne, ocieplenie ścian, przewody
wentylacyjne, a jego strop ma kształt niecki,
którą zamierzano wypełnić dla celów masku-
jących ziemią i roślinnością. „Siłownię”, której
przeznaczenie de facto nie jest znane, cechują
włazy ze stalowymi klamrami.
Osówka jest najciekawszym i najdłuższym
kompleksem wybudowanym w Górach So-
wich, udostępnionym dla ruchu turystycznego.
W 2006 roku Osówka wygrała konkurs Dolno-
śląskiej Organizacji Turystycznej na najciekaw-
szą atrakcję turystyczną regionu.
wywierconych w skałach otworów wkładano
materiały wybuchowe i wysadzano je, a uro-
bek wywożono na powierzchnię kolejkami
wąskotorowymi. Budowa nigdy nie została
ukończona, a pozostało po niej wiele pod-
ziemnych kompleksów naziemnych budowli,
których przeznaczenia można się jedynie
domyślać. Niezwykłość i tajemniczość tych
obiektów przyciąga na Dolny Śląsk poszu-
kiwaczy przygód i skarbów, ale też zawodo-
wych eksploratorów podziemnego świata
i naukowców.
Kontakt
Muzeum Sztolni Walimskich,
ul. 3 Maja 26, 58-320 Walim
tel./fax +48 74 8457300
tel. kom. +48 607171920
e-mail: muzeum@sztolnie.pl
www.sztolnie.pl
Kontakt
Biuro Informacji Turystycznej,
ul. Grunwaldzka 20, 58-340 Głuszyca
tel. +48 74 8456220, fax +48 74 8456332
e-mail: biuro@osowka.pl
www.gluszyca.com
4
5
Podziemny Dolny Śląsk
4. Kopalnia węgla w Nowej Rudzie
5. Sztolnie w Kowarach
Położenie
Powiat: jeleniogórski
Gmina: Kowary
rocznie (1891). 10 maja 1940 roku w kopalni
miała miejsce tragedia – na skutek tzw. wy-
rzutu gazowo – skalnego zginęło 187 górników.
Po tej katastrofie w kopalni zaostrzono rygory
prowadzenia wyrobisk górniczych. Po wojnie
trzy noworudzkie kopalnie połączono w jedną
pod nazwą Nowa Ruda. Wydobywano tu mało
zasiarczony węgiel koksujący najwyższej jako-
ści. Jednakże skomplikowana budowa geolo-
giczna złoża uniemożliwiała zmechanizowanie
prac pod ziemią. Z czasem więc eksploatacja
węgla stawała się coraz bardziej kosztowna,
aż wreszcie – nieopłacalna. Kopalnie zostały
zamknięte w 1994 roku.
Rys historyczny
Kopalnia w Kowarach został najprawdopodob-
niej założona przez Walonów (Walończyków)
– lud górniczy przybyły na Dolny Śląsk z zacho-
du Europy. Legenda głosi, że byli oni obdarzeni
umiejętnością odnajdywania szlachetnych ka-
mieni i metali. Patronem Walończyków był św.
Wawrzyniec, który z czasem stał się patronem
wszystkich poszukiwaczy ludzi gór. W latach
Położenie
Powiat: kłodzki
Gmina: Nowa Ruda
Współczesność
Podziemna Trasa Turystyczna to 1,5-godzinna
podróż w przeszłość. Można na własne oczy
zobaczyć podziemne wyrobiska o długości
ponad 700 metrów. Obejrzymy zabezpieczenia
chodników, dawne maszyny górnicze i zapo-
znamy z dawnymi metodami pracy górników.
Przejedziemy się w wagonikach, służących
dawniej do transportu urobku. Wielką atrakcją
podziemi są skamieniałe pnie drzew, pocho-
dzące sprzed ponad 250 mln lat oraz okaz
skamieniałej araukarii, stanowiącą ewenement
Rys historyczny
Początki górnictwa na tym terenie sięgają XV
wieku. Odkrycie tutaj złoża nie było trudne,
gdyż warunki geologiczne umiejscowiły węgiel
bardzo płytko. Poważnego znaczenia górnictwo
nabrało dopiero na przełomie XVII i XVIII wieku,
kiedy to osiągnięcia techniki pozwoliły na bu-
dowę sztolni odwadniających. Przełom wieku
XVIII i XIX przyniósł rosnący popyt na węgiel
dwudziestych XX wieku w sztolniach po wydo-
byciu rudy żelaza Niemcy znaleźli uran i rozpo-
częli jego wydobycie. Uran z Kowar w czasie II
wojny światowej trafiał do niemieckich labora-
toriów, gdzie był przedmiotem badań i analiz w
pracach nad bronią atomową. Po wojnie w tym
samym celu kontynuowano wydobycie uranu
dla ZSRR. Do 1973 roku w kopalni kowarskiej
wydrążono łącznie 24 sztolnie do głębokości
700 metrów. W tym samym roku kopalnię
przejęła Politechnika Wrocławska dla celów
prowadzenia badań naukowych nad materia-
łami wybuchowymi i do zajęć dla studentów
górnictwa. Odkrycie leczniczych właściwości
radonu na terenie byłej kopalni Pogórze za-
owocowało utworzeniem trzeciego w Europie
Podziemnego Inhalatorium Radonowego, gdzie
skutecznie leczy się choroby układu krążenia.
stwarzają niepowtarzalną okazję zapoznania się
z tradycjami górniczymi i dziejami Walonów,
ich narzędziami i tajemnymi znakami.
Kontakt
Podziemna Trasa Turystyczna Sztolnie Kowary
ul. Podgórze 55, 58-530 Kowary k. Karpacza
tel. +48 75 75 28 458
e-mail: biuro@sztolniekowary.com
www.sztolniekowary.com
stanowiący paliwo do maszyn parowych
w powstających wówczas masowo zakła-
dach przemysłowych. To z kolei spowodowało
wzrost liczby kopalń, ilości zatrudnienia i wydo-
bycia. Kopalnia Piast w Nowej Rudzie powstała
w 1742 roku. Do 1869 roku wydobycie węgla
odbywało się przy pomocy sztolni. Zresztą było
to dość małe wydobycie: w 1840 roku wynio-
sło niecałe 3,5 tys. ton. Odkrycie złoża łupku
ogniotrwałego oraz rozbudowa linii kolejowej
na trasie Wałbrzych – Kłodzko dało kopalni
nowe możliwości. Wielkość wydobycia wzro-
sła do ponad 80 tys. ton węgla i 35 tys. łupku
w skali światowej. Podziemnej wyprawie kolo-
rytu dodaje duch – skarbnik, strzegący tajem-
nic kopalni. Do dziś mieszka on w sztolni i po-
trafi nieźle przestraszyć turystów, wyskakując
na nich znienacka i groźnie pohukując.
Współczesność
Kowarska podziemna trasa turystyczna jest
jednocześnie muzeum technik wydobywczych.
W tzw. „Labiryncie Uranosa” czeka na zwiedza-
jących „Skarbiec Walonów” – jedyny w swoim
rodzaju zbiór minerałów i kamieni szlachetnych
z kolekcji Sudeckiego Bractwa Walońskiego.
Eksponaty zebrane w podziemnych korytarzach
Kontakt
Podziemna Turystyczna Kopalnia Węgla
ul. Obozowa 4, 57-401 Nowa Ruda
tel. +48 74 872 79 11
6
7
Podziemny Dolny Śląsk
6. Kopalnia złota w Złotym Stoku
7. Kopalnia Złota „Aurelia” w Złotoryi
Położenie
Powiat: złotoryjski
Gmina: Złotoryja
Rys historyczny
Nieznana jest dokładna data powstania kopal-
ni „Aurelia”. Historyczne przekazy wspominają
o sztolni wykutej około roku 1660; inne chod-
niki i szybiki powstały najprawdopodobniej
już w XX wieku w celach poszukiwawc-
zych. W czasie II wojny światowej część
korytarzy została zasypana z niewiadomych
przyczyn. Podejrzewa się o to wycofujących
się żołnierzy niemieckich. Kopalnia została
udostępniona turystom w 1973 roku. Aura
tajemniczości, otaczająca „Aurelię” przyciąga
poszukiwaczy przygód i zawodowych eksplor-
atorów podziemnego świata. W 1997 roku
odkryty został 28-metrowej długości „Szyb
Karola”, który w przyszłości planuje się
udostępnić turystom.
Położenie
Powiat: ząbkowicki
Gmina: Złoty Stok
przygotowanych tras. Dla mniej wymagają-
cych przygotowano spokojną marszrutę przez
podziemne korytarze. Dla żądnych wrażeń
– spływ podziemną rzeką. Jedni i drudzy za-
mierają z zachwytu na widok jedynego w Pol-
sce i unikalnego w skali Europy przepięknego
podziemnego wodospadu. W kopalni w Złotym
Stoku wciąż jest wiele do odkrycia. Poszuki-
wacze przygód mogą się natknąć na szczątki
górników, których ciała nie zostały odnalezione
po dawnej katastrofie lub tajemnice III Rzeszy
od lat ukryte w zawalonych korytarzach.
Po doznaniach podziemnego świata można
skorzystać z atrakcji największego obecnie
w Polsce parku linowego, który szczyci się
najdłuższymi zjazdami tyrolskimi. Zaś poszuki-
Rys historyczny
W okolicach Złotego Stoku wydobywano
kruszce z ziemi już ok. 2000 r. p.n.e. W wiekach
średnich polami wydobywczymi zajmowali
cystersi z Kamieńca Ząbkowickiego, którzy
otrzymali te tereny w darze od księcia Henryka
IV Probusa. W XV wieku udziały w złotosto-
ckim interesie kopalnianym wykupił sam Wit
Stwosz, inwestując pieniądze, które zarobił
za wykonanie ołtarza w Kościele Mariackim
Krakowie. Niestety, nie była to dobra lokata
kapitału, gdyż złoża zaczęły się wyczerpywać
i rzeźbiarz zbankrutował. W desperacji zdobył
się na fałszerstwo weksla, za co został skazany
o osadzony w lochu. W XVI wieku Złoty Stok
przeżywał rozkwit – jego 200 kopalni dostar-
czało na europejski rynek 8% całej produkcji
złota. Kolejnym zwrot w historii miasta było
osiedlenie się tutaj znanego aptekarza i alche-
mika Hansa Schärffenberga, który opracował
technologię odzyskiwania arszeniku z rud
arsenowych. Dzięki niemu Złoty Stok na 100
lat stał się głównym światowym producentem
arszeniku.
II wojnę światową kopalnia przetrwała w prak-
tycznie nienaruszonym stanie. W 1948 roku
zarządzono poszukiwania nowych złóż, ale
w 1962 roku z niewyjaśnionych przyczyn
zakończono działalność wydobywczą w ko-
palni. W związku z tym nie odpompowywano
już cyrkulującej w sposób naturalny wody
i w krótkim czasie kopalnia została całkowi-
cie zalana. W ciągu ponad 700 lat w Złotym
Stoku wydobyto ok. 16 ton czystego złota. Po
35 latach osuszono część sztolni i rozpoczęto
przygotowania do otwarcia podziemnej trasy
turystycznej.
Współczesność
Trasa obecnie udostępniona turystom ma
długość ok. 100 metrów. Idąc, poruszamy
się wąskimi, niskimi korytarzami o słabym
oświetleniu. Z uwagi na te utrudnienia obiekt
nie jest przyjazny dla osób niepełnosprawnych.
Sztolnia została wykuta w bardzo twardej
skale diabazowej. Od głównego chodnika
odchodzą liczne boczne korytarze, a także szyb
wentylacyjny, aktualnie zamieszkały przez ni-
etoperze. W podziemiach panuje stała tem-
peratura + 8
˚
C. Z kopalnią związanych jest
wiele ciekawych legend. Jedna z nich opowi-
ada o mnichu, który w wyniku nieszczęśliwej
śmierci i rzuconego przekleństwa błąka się do
dnia dzisiejszego pod ziemią. Często słyszy
się jego szloch i zawodzenie.
wacze wrażeń estetycznych powinni się udać
do centrum miasteczka, by dać się oczarować
zabytkowym kamieniczkom, ze słynną Kamie-
nicą Fuggerów na czele.
Kontakt
Złotoryjski Ośrodek Kultury i Rekreacji
pl. Reymonta 5, 59-500 Złotoryja
tel./fax +48 76 8783 374
w godz. 8.00–15.00
Kontakt
Kopalnia Złota w Złotym Stoku
ul. Złota 7, 57-250 Złoty Stok
tel. +48 74 8175574, tel.+48 74 8175508,
fax +48 74 817612
e-mail: biuro@kopalniazlota.pl
www.kopalniazlota.pl
Współczesność
Dziś podziemna trasa turystyczna w Złotym
Stoku należy do najatrakcyjniejszych i najlepiej
8
9
[ Pobierz całość w formacie PDF ]