Dokumentacja nauczyciela przedszkola w świetle prawa oświatowego(1),
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
blizejprzedszkola.pl
Nauczyciele mają coraz mniej
czasu na pracę koncepcyjną,
a coraz więcej poświęcają
na sprawdzanie, czy to, co robią
z dziećmi i nie tylko, jest zgodne
z oczekiwaniami osób kontrolujących.
Problem ten nie dotyczy
tylko nauczycielek przedszkola,
ale również dyrektorów,
którzy mają wyrzuty sumienia
z powodu braku czasu
na rozmowy z nauczycielami
i wspieranie ich w pracy.
Dokumentacja nauczyciela przedszkola
w świetle prawa oświatowego
Ewa Zielińska
Katarzyna Wróbel
W ramach wstępu
przyczyną nadmiernej papierologii jest
wprowadzenie nowej podstawy pro-
gramowej i konieczność stałego jej mo-
nitorowania. W każdym zakątku kraju
próbuje się to robić inaczej. Kuriozalne
jest opracowanie materiału, który liczy
ponad 100 stron, a nauczyciel ma za
zadanie co tydzień odnotowywać (wpi-
sując datę), co zrealizował z danego
obszaru edukacyjnego podstawy pro-
gramowej. Co najdziwniejsze, krążą
opinie, iż wszystkiemu winne są autor-
ki podstawy, bo to one zdecydowały, że
przeprowadzone z dziećmi zajęcia trze-
ba wpisywać do dziennika np. pięcioma
kolorami lub w pięciu rubrykach. Przy
każdej nadarzającej się okazji wielokrot-
nie dementowano tę plotkę, ale niestety
wiele osób nadal w nią wierzy.
Dlatego z wielką starannością posta-
nowiłyśmy przeanalizować przepisy
prawne dotyczące obowiązków nauczy-
cieli w zakresie prowadzenia dokumen-
tacji. Wypełnianie tabelek, uzupełnianie
kwestionariuszy, tworzenie zbędnych
dokumentów nie zbliży nas do dzie-
cka, nie pomoże rozpoznać jego po-
trzeb i dziecięcych problemów. Ponadto
ciągłe sprawdzanie, monitorowanie,
ewaluowanie i odnotowywanie w kilku
dokumentach podejmowanej przez na-
uczyciela działalności świadczy o braku
Ostatnio coraz częściej na łamach spe-
cjalistycznych czasopism poświęconych
wychowaniu przedszkolnemu pojawiają
się artykuły o przeciążeniu nauczycielek
wychowania przedszkolnego dokumen-
towaniem wielu czynności podejmo-
wanych z dziećmi w imię podniesienia
jakości pracy. W rozmowach z nauczy-
cielami dowiadujemy się, że odnoszą
wrażenie, iż dzieci zeszły na drugi plan,
a ich miejsce zajęła papierologia. Wśród
władz oświatowych, dyrektorów przed-
szkoli i nauczycieli krążą informacje, że
bliżej przedszkola
1.112 styczeń 2011
47
Zarządzanie przedszkolem
zaufania do jego wiedzy i umiejętności.
Jedno jest pewne – skróci to czas kontroli
i ułatwi kontrolującemu dokonanie ana-
lizy dokumentów, gdyż wszystko będzie
przygotowane przez nauczyciela.
W związku z tym przejrzałyśmy najważ-
niejsze akty prawne, które wzmiankują
o dokumentacji nauczyciela. Zgodnie
z obowiązującym prawem wygląda to
następująco:
programowej wychowania przed-
szkolnego oraz kształcenia ogólnego
w poszczególnych typach szkół oraz
w Rozporządzeniu z dnia 21 maja 2001
r. w sprawie ramowego statutu przed-
szkola nie ma wytycznych ani wskazó-
wek dotyczących sposobu prowadze-
nia obserwacji dzieci oraz ich doku-
mentowania. Jest tylko zapis o koniecz-
ności dokonywania tych czynności.
Dlatego też Rada Pedagogiczna wraz
z dyrektorem może wypracować włas-
ny sposób dokumentowania obserwa-
cji i wprowadzić go do realizacji. Może
także podjąć decyzję o prowadzeniu
obserwacji dzieci według indywidu-
alnego pomysłu nauczyciela.
Pisemne
dokumentowanie obserwacji dziecka
ma służyć nauczycielowi
i ułatwić mu
pracę nad wspomaganiem rozwoju
wychowanków oraz wyrównywaniem
ich szans edukacyjnych. Ma być jedno-
cześnie wskazówką do rozmów o dzie-
cku podejmowanych z rodzicami lub
jego opiekunami.
swoich wychowanków oraz możliwo-
ści placówki. Rada pedagogiczna może
wypracować własne wzorce, jednolite
dla wszystkich oddziałów. Wskazane
jest, aby z treścią dokumentu zapoznać
rodziców oraz włączyć ich we wspól-
ne działania, gdyż głównym celem jest
dobro dziecka.
Podczas tworzenia pro-
gramów należy pamiętać, że ich zasię-
giem obejmujemy dzieci wymagające
wspomagania i korygowania rozwo-
ju, a nie wszystkie dzieci będące pod
opieką nauczyciela.
Przegląd przepisów prawnych
Każdy nauczyciel jest zobowiąza-
ny do
prowadzenia dziennika za-
jęć,
w którym na bieżąco ma dokumen-
tować przebieg pracy wychowawczo-
dydaktycznej; po zrealizowaniu zajęć
powinien dokonać wpisu tematów i po-
twierdzić realizację swoim podpisem.
Każdy nauczyciel jest zobowiąza-
ny do
przygotowania informacji
o gotowości dziecka pięcio-, sześciolet-
niego objętego wychowaniem przed-
szkolnym do podjęcia nauki w szkole
podstawowej (diagnoza przedszkolna).
Uwaga!
W Rozporządzeniu MEN z dnia 23
grudnia 2008 r. w sprawie podstawy
programowej wychowania przedszkol-
nego oraz kształcenia ogólnego w po-
szczególnych typach szkół jest infor-
macja o konieczności przeprowadzenia
z początkiem roku poprzedzającego
rozpoczęcie przez dziecko nauki w kla-
sie I analizy gotowości do podjęcia na-
uki w szkole; ma ona pomóc w zebra-
niu danych niezbędnych do przeka-
zania informacji rodzicom, aby mogli
wspomagać dzieci, nauczycielowi do
opracowania indywidualnych progra-
mów korygowania rozwoju dzieci oraz
do pogłębionej diagnozy w przypadku
skierowania do specjalistów.
Ważne
jest, aby rodzice lub prawni opieku-
nowie otrzymali informacje zwrotne
o wynikach pierwszej diagnozy.
To,
w jaki sposób będą one przekazane,
zależy od ustaleń wewnętrznych rady
pedagogicznej – mogą mieć formę ust-
ną podczas indywidualnych rozmów,
pisemną lub mieszaną, czyli pisemną
połączoną z rozmową wyjaśniającą.
W kwietniu informacje o gotowości
dziecka do podjęcia nauki w szkole na-
nosi się na druk znajdujący się w Roz-
porządzeniu MEN z dnia 28 maja 2010
r. w sprawie świadectw, dyplomów
państwowych i innych druków szkol-
nych (Dz. U. Nr 97, poz. 624): załącz-
Uwaga!
W Rozporządzeniu MEN z dnia 24
sierpnia 2010 r. zmieniającym rozpo-
rządzenie w sprawie sposobu prowa-
dzenia przez publiczne przedszkola,
szkoły i placówki dokumentacji prze-
biegu nauczania, działalności wycho-
wawczej i opiekuńczej oraz rodzajów
tej dokumentacji (Dz. U. Nr 156-11966,
poz. 1047) nie ma konkretnych wska-
zówek dotyczących sposobu doko-
nywania zapisu w dzienniku, zgod-
nie z rozporządzeniem mają to być
ich tematy.
Brak tych informacji jest
bardzo korzystny dla nauczycieli.
Rada pedagogiczna przedszkola, jako
autonomiczny organ, ma możliwość
wypracowania przez siebie i dla sie-
bie dogodnego sposobu rejestrowa-
nia w dzienniku przeprowadzonych
z dziećmi zajęć. Podstawą wpisu do
dziennika jest ramowy rozkład dnia,
który musi być zgodny z podstawą
programową wychowania przedszkol-
nego. Zmienione rozporządzenie za-
kłada także możliwość prowadzenia
dzienników elektronicznych za zgodą
organu prowadzącego przedszkole.
Każdy nauczyciel jest zobowią-
zany do
konstruowania indywi-
dualnych programów wspomagania
i korygowania rozwoju dzieci
, realizo-
wanych w roku poprzedzającym roz-
poczęcie nauki w szkole podstawowej.
Uwaga!
W Rozporządzeniu MEN z dnia 23 grud-
nia 2008 r. w sprawie podstawy progra-
mowej wychowania przedszkolnego
oraz kształcenia ogólnego w poszcze-
gólnych typach szkół nie ma instrukcji
ukierunkowujących nauczyciela co do
sposobu opracowywania programów
wspomagających rozwój dziecka. Brak
również informacji wskazujących na
konieczność przygotowywania takich
programów dla dzieci młodszych.
W literaturze pedagogicznej są opisane
przykładowe sposoby opracowywania
programów wspomagających i kory-
gujących rozwój dzieci. Wydawnictwa
pedagogiczne przygotowały również
przykłady takich programów. Nic nie
stoi jednak na przeszkodzie, aby na-
uczyciel znający zasady ich tworze-
nia, opracowywał je według własnej
koncepcji, z uwzględnieniem potrzeb
Każdy nauczyciel jest zobowiąza-
ny do
prowadzenia i dokumen-
towania obserwacji pedagogicznych
mających na celu poznanie możliwości
i potrzeb rozwojowych dzieci.
Wypełnianie tabelek, uzupełnianie kwestionariuszy,
tworzenie zbędnych dokumentów nie zbliży nas do dziecka,
nie pomoże rozpoznać jego potrzeb i dziecięcych problemów.
Uwaga!
W Rozporządzeniu MEN z dnia 23
grudnia 2008 r. w sprawie podstawy
48
bliżej przedszkola
1.112 styczeń 2011
blizejprzedszkola.pl
nik do rozporządzenia – nr wzoru – 70,
symbol – MEN – I/54/2/. W tym samym
miesiącu wydaje się je rodzicom lub
prawnym opiekunom.
Kwiecień to miesiąc rekrutacji, dlatego
też informację należy przekazać właś-
nie w tym miesiącu, chociaż bardzo
często zdarza się, że rodzice podejmu-
ją decyzję o wcześniejszym posłaniu
dziecka do szkoły w ostatniej chwili.
Ale tylko oni mogą ją podjąć.
współpracy ze sta-rszymi stażem kole-
żankami czy doradcą metodycznym.
Ostateczna decyzja należy do ustaleń
rady pedagogicznej. Należy jednak
pamiętać, iż
naszym głównym celem
podczas planowania pracy powinna
być jakość rozumiana w kontekście
potrzeb naszych dzieci.
Każdy nauczyciel ma
informować
rodziców o postępach rozwojo-
wych ich dziecka, a także włączać ich
do wspierania osiągnięć rozwojowych
i łagodzenia trudności, na jakie natra-
iają.
Uwaga!
W Rozporządzeniu MEN z dnia 23
grudnia 2008 r. w sprawie podstawy
programowej wychowania przedszkol-
nego oraz kształcenia ogólnego w po-
szczególnych typach szkół czytamy, iż
nauczyciel ma przekazywać informacje
o przebiegu rozwoju każdego dziecka
uczęszczającego do przedszkola, a więc
trzy-, cztero-, pięcio- i sześcioletniego.
Nie ma informacji ani wskazówek do-
tyczących sposobu ich przekazywania.
Można pisemnie – ta forma jest prost-
sza, ale wymaga czasu na opracowa-
nie informacji. Można ustnie, podczas
indywidualnego spotkania z rodzicem,
ale do takiej rozmowy trzeba być do-
skonale przygotowanym i posiadać do-
kumentację, np. w postaci obserwacji,
kart pracy, zbioru prac dzieci itd. Spo-
sób przekazywania informacji rodzi-
com zależy od decyzji nauczyciela lub
ustaleń rady pedagogicznej. Rozmowa
indywidualna pozwala na wyjaśnienie
w przyjaznej i serdeczniej atmosferze
spraw trudnych, a także jest okazją do
bezpośredniego udzielenia wsparcia,
porady i pomocy. Na pewno wskaza-
ne jest odnotowanie kiedy, z kim i na
jaki temat przeprowadzono rozmowę.
Można też wyniki pierwszej diagnozy
(obserwacji) przekazać ustnie, a drugiej
już obowiązkowo w przypadku dzie-
ci pięcio-, sześcioletnich pisemnie, na
druku ministerialnym. W przypadku
skierowania dziecka do specjalisty na
pogłębioną diagnozę nauczyciel do-
konuje skierowania pisemnie, na od-
powiednim druku, może on być różny
w różnych regionach, gdyż zależy to
od wewnętrznych ustaleń poradni.
Oczywiście za zgodą rodziców lub
prawnych opiekunów dziecka.
Obowiązki nauczycieli
w świetle prawa oświatowego
Każdy nauczyciel jest zobowiąza-
ny do
planowania pracy wycho-
wawczo-dydaktycznej i ponosi odpo-
wiedzialność za jej jakość.
Każdy nauczyciel ma
systema-
tycznie informować rodziców
o zadaniach wychowawczych i kształ-
cących realizowanych w przedszkolu
oraz o podstawie programowej wycho-
wania przedszkolnego i włączać rodzi-
ców do kształtowania u dzieci określo-
nych tam wiadomości i umiejętności.
Uwaga!
Rozporządzenie MEN z dnia 21 maja
2001 r. w sprawie ramowych statutów
(Dz. U. z dnia 27 lutego 2007 r. Nr 35,
poz. 222) określa szczegółowo zakres
zadań nauczycieli, w tym związanych
z planowaniem pracy z dziećmi. Ana-
liza tego dokumentu nie informuje,
w jaki sposób nauczyciel ma planować
pracę wychowawczo-dydaktyczną, ale
skoro mówi się tam o odpowiedzialno-
ści za jej jakość, to możemy domniemy-
wać, że powinno się dokonywać tego
na piśmie. Każdy nauczyciel może pla-
nować pracę według: własnej koncepcji,
ustaleń rady pedagogicznej, propozycji
doradcy metodycznego lub innych.
Nie ma żadnej informacji zabraniają-
cej korzystania z przewodników me-
todycznych wydawanych przez wy-
dawnictwa,
w których ktoś inny podał
przykłady pracy, jednak niezbędne jest
dostosowywanie czyjegoś planu pracy
do potrzeb wychowanków prowadzo-
nej grupy.
Uwaga!
Rozporządzenie MEN z dnia 23 grudnia
2008 r. w sprawie podstawy programo-
wej wychowania przedszkolnego oraz
kształcenia ogólnego w poszczególnych
typach szkół reguluje wyżej wymienio-
ne obowiązki, ale nie określa, w jakiej
formie ma się to odbywać. Najczęściej
w przedszkolach lub innych formach
wychowania przedszkolnego umieszcza
się na tablicach ogłoszeń dla rodziców
zadania wychowawczo-dydaktyczne re-
alizowane w wybranych okresach. Pod-
czas pierwszych spotkań z rodzicami
w nowym roku szkolnym nauczyciele
powinni zapoznać rodziców z podstawą
programową wychowania przedszkol-
nego, wybranym do realizacji progra-
mem edukacyjnym, głównymi zada-
każdy nauczyciel może planować pracę według:
własnej koncepcji, ustaleń rady pedagogicznej,
propozycji doradcy metodycznego lub innych.
Nauczyciele świadomi odpowiedzial-
ności za jakość pracy wychowawczo-
dydaktycznej starają się samodzielnie
planować działania, biorąc pod uwa-
gę możliwości intelektualne swoich
dzieci, ich zainteresowania, warunki,
w których przebywają, wyposażenie
placówki itd. Nauczyciele o krótkim
stażu pracy, o zbyt małym doświad-
czeniu pedagogicznym, powinni pla-
nować pracę wychowawczo-dydak-
tyczną, bazując na fachowej literaturze,
niami wychowawczo-dydaktycznymi,
przedstawić roczną koncepcję pracy
placówki, dokonać wyboru członków
rady rodziców lub rady przedszkola
oraz określić ramy dalszej wzajemnej
współpracy. Wszystkie te działania mają
na celu uściślenie współpracy oraz ujed-
nolicenie oddziaływań wychowawczych
między domem rodzinnym a przed-
szkolem. Wiele z tych informacji można
umieścić na stronie internetowej przed-
szkola, jeśli placówka ją posiada.
Każdy nauczyciel ma
wspólnie
z rodzicami organizować wyda-
rzenia, w których biorą udział dzieci.
Uwaga!
Reguluje to Rozporządzenie MEN
z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie
podstawy programowej wychowania
przedszkolnego oraz kształcenia ogól-
nego w poszczególnych typach szkół.
Niestety nie ma w nim żadnej infor-
bliżej przedszkola
1.112 styczeń 2011
49
Zarządzanie przedszkolem
macji, w jaki sposób nauczyciele mają
te działania planować i odnotowywać
ich realizację. Można opracować plan
współpracy z rodzicami na własny
użytek i odnotować w nim wydarze-
nia, w których rodzice będą brali udział
(np. pomoc w organizacji wycieczek,
przygotowanie dekoracji na uroczysto-
ści przedszkolne).
List NAuCzyCieLi
o NiesPełNioNyCh mARzeNiACh
W pracy nauczyciela przedszkola najważniejsze powinno być dziecko i tylko dzie-
cko. Przed nami postawiono zadania związane ze wspomaganiem rozwoju umy-
słowego i edukacją małego dziecka. To my mamy zapewnić dzieciom warunki do
wspólnej zabawy, podczas której będą rozwjały swój intelekt, uzdolnienia, naby-
wały umiejętności społeczne, a opuszczając przedszkole, będą dobrze wychowane
i przygotowane do podjęcia obowiązków szkolnych. Do realizacji zadań musimy
się przygotować, a to wymaga czasu, ciągłego doskonalenia zawodowego, szuka-
nia różnych rozwiązań metodycznych, aby sprostać np. zmieniającym się zainte-
resowaniom dzieci, rozwojowi globalnemu.
Każdy nauczyciel ma
współpra-
cować ze specjalistami świadczą-
cymi pomoc psychologiczno-pedago-
giczną, opiekę zdrowotną i inną.
Uwaga!
Rozporządzenie MEN z dnia 21 maja
2001 r. w sprawie ramowych statutów
i Rozporządzenie MEN z dnia 16 lip-
ca 2009 r. zmieniające rozporządzenie
w sprawie sposobu prowadzenia przez
publiczne przedszkola, szkoły i pla-
cówki dokumentacji przebiegu naucza-
nia, działalności wychowawczej i opie-
kuńczej oraz rodzajów tej dokumenta-
cji reguluje działania w tym zakresie.
Przedszkole i inne placówki wymie-
nione w rozporządzeniu mają groma-
dzić dla każdego dziecka, ucznia lub
wychowanka objętego specjalistyczną
pomocą psychologiczno-pedagogiczną
dokumentację badań i czynności uzu-
pełniających prowadzonych w szcze-
gólności przez pedagoga, psychologa,
logopedę, doradcę zawodowego i le-
karza. Nauczyciele sugerują rodzicom
konieczność pójścia z dzieckiem do
poradni specjalistycznej i zwykle od-
notowują te informacje w arkuszach
obserwacji. Jednak ostateczna decy-
zja o posłaniu dziecka do specjalisty
należy do rodziców lub prawnych
opiekunów. Podobnie z otrzymaniem
przez placówkę wyników zwrotnych
badania – jeśli rodzic wyrazi zgodę na
ich przekazanie, wówczas przedszkole
ma obowiązek je przechowywać, a na-
uczyciel dostosować swoją pracę do za-
wartych w nich wskazówek.
Czytając ten tekst, wiele osób powie: nauczyciel pracuje 40 godzin tygodniowo,
a nie 22 lub 25 godzin. Nauczyciele o tym wiedzą, wiedzą też, w jakim dokumencie
jest to zapisane. Często praca jest naszą pasją i dlatego staramy się swoje obowiąz-
ki wykonywać najlepiej, jak tylko potraimy, bo robimy to dla dobra powierzonych
nam dzieci. Dla nas ważne są dzieci i ich rodzice. Na plan dalszy schodzi koniecz-
ność zapisywania tego, co zrobiliśmy, zgodnie lub nie z oczekiwaniami innych.
Zdajemy sobie sprawę z tego, że powinniśmy dokumentować swoje działania,
ale bez szaleństwa papierowego, zgodnie z zapisami prawa. Oczywiście, w celu
podniesienia jakości pracy należy mieć rozeznanie w stopniu realizacji programu
i podstawy programowej, ale czy do tego rozeznania potrzebna jest dodatkowa do-
kumentacja? Realizując program wychowawczo-dydaktyczny zgodny z podstawą
programową, realizujemy podstawę. Dlaczego nauczyciel ma dokumentować każ-
dy swój ruch, każdą decyzję, każdą rozmowę przeprowadzoną z rodzicem lub spe-
cjalistą? (takie informacje docierają do nas z różnych stron). Dlaczego nie można
mieć do niego zaufania, że robi to dobrze, bez zapisywania w dokumencie? Dla-
czego zmusza się nas do ponownego odnotowywania, na specjalnie opracowanych
drukach, tego, co już raz zostało zapisane, np. w planie miesięcznym, w dzienniku
zajęć i innych obowiązujących nas dokumentach? A może nasze pomysły są właś-
ciwe? Może nasza rada pedagogiczna dokonała mądrych wyborów? Kompetencje
rady pedagogicznej są szerokie i pozwólmy, aby na tym szczeblu zapadały naj-
istotniejsze decyzje dotyczące sposobu prowadzenia dokumentacji. Bierzmy rów-
nież przykłady z dobrych praktyk stosowanych np. w państwach skandynawskich,
gdzie wykształcony nauczyciel jest w pełni wiarygodny w tym, co robi.
Na zakończenie powołamy się na wypowiedź jednej z nauczycielek o krótkim sta-
żu pracy, która powiedziała: „Dlaczego ja mam udowodnić, że realizuję program,
podstawę… itd. Niech mnie udowodnią, że tego nie robię”.
Naszym marzeniem jest ograniczenie biurokracji w wychowaniu przed-
szkolnym i większe zaufanie do tego, co robimy dla dobra dzieci, ich ro-
dziców i środowiska lokalnego. A robimy naprawdę wiele!
Ewa Zielińska
– wieloletnia nauczycielka wychowania przed-
szkolnego. Współautorka programów edukacyjnych, publikacji
dla nauczycieli artykułów dla rodziców. Wspólnie z prof. Edytą
Gruszczyk-Kolczyńską prowadzi badania nad metodami lepszej
efektywności procesu wychowania i kształcenia dzieci w wa-
runkach przedszkola. Jej działalność przyczyniła się do zmiany
rzeczywistości przedszkolnej w zakresie wspomagania rozwoju
umysłowego dzieci, zwłaszcza edukacji matematycznej.
Katarzyna Wróbel
– nauczyciel dyplomowany, dyrektor Przed-
szkola Publicznego nr 11 w Policach, doradca metodyczny wycho-
wania przedszkolnego gminy Police, ukończyła Studium Wycho-
wania Przedszkolnego w Szczecinie, Uniwersytet Szczeciński na
wydziale pedagogiki wczesnoszkolnej, zarządzania oświatą oraz
prawa administracyjnego. Wieloletni edukator działający na rzecz
nauczycieli gminy Police, za swoją działalność została nagrodzona
m.in. nagrodą M. Weryho-Radziwiłłowicz.
W następnym numerze:
Ewa Zielińska – Dziecięca matematyka dwadzieścia lat później,
czyli o tym, jak wspomagać rozwój umysłowy dzieci.
50
bliżej przedszkola
1.112 styczeń 2011
[ Pobierz całość w formacie PDF ]